Cerita Rakyat Mbah Kayun di Desa Kayunan Kecamatan Karanganyar Kabupaten Pekalongan

Cerita Rakyat Mbah Kayun di Desa Kayunan

Kecamatan Karanganyar Kabupaten Pekalongan

Ana wong sakti utawa biasa disebut wali saka dhaerah Yaman teka nglalang buana menyang Indonesia, salah sijining dhaerah sing disinggahi yaiku Pekalongan. Dheweke bisa ngusir penjajah saka tlatah Pekalongan  lan pungkasane urip netep ana ing Pekalongan. Wali iki teka bebarengan karo para muride lan ana sawetara pejuang sing ketemu neng dalan merga lunthang-lunthung ora duwe panganan lan sidane diajak urip bareng karo rombongan wali mau. Pejuang kuwi padha ngakoni mlayu saka penjajah lan golek pitulungan. Nanging walanda sing kebak teknologi ora bisa dipungkiri isih katon sliwar-sliwer ana dhaerah Pekalongan, diwedeni karo wong-wong pribumi. Ana salah sawijining pejuang aran Kayun sing katon rasa sanajan wis putih rambute, dheweke kerep ngomandoni rombongan lan nglurukake dalan sing aman kanggo dilewati. Saking seringe Kayun paring petuah-petuah kanggo rombongan, dheweke diceluk mbah Kayun dening kanca-kancane. Mbah Kayun kagolong pejuang sing sakti lan pinter ing seni bela dhiri. Para pejuang nganggep wali sing dipeloni kaya gurune dhewe, dadi wis ora ana jarak, katon cedhak nanging tetep ngajeni. Sang wali seneng duweni pengikut sing kuat, jujur lan wicaksana kaya mbah Kayun lan kanca-kancane. Sang wali was-was menawa tandha-tandha pejuang sing diduweni mbah Kayun bakal dititeni karo walanda sing bakal marakake perkara. Walanda bakal mbrantas kabeh pribumi lan materi sing diduweni yen weruh ana glagat-glagat rakyat pribumi apa maneh pejuang sing dirasa bisa nglawan. Sawijining dina mbah Kayun diundang dening gurune, lorone padha jagongan ana ing pinggir kalen.

“Mbah Kayun dak jaluk awakmu ora susah ngetokake tandha-tandha pejuang, kaya ilmu bela diri, senjata-senjata sing kok duweni utawa keterampilan-keterampilan minangka sawijining pejuang. Sebab, sliramu kuwi pejuang sing kesasar lan saiki lagi golek keslametan”

“Guru, niat kula sae badhe ngajari bela dhiri kaliyan kanca-kanca supados dados bekal kangge nglawan walanda sawektu-wektu. Punapa kang bakal kedaden yen kula nglanggar kabeh wau guru?”

“Yen kowe lan kanca-kanca sarombongan katara pejuange, bakal dicurigai walanda, lan pungkasane reti dhewe bakal kepriye…”

Sawise mbah Kayun entuk pitutur mengkono mau saka gurune dheweke banjur saben dinane luwih seneng meneng lan dhewenan. Amarga kelakuane sing ora bisa anteng, mbah Kayun ora bisa tahan nganti telung dina. Wis kaya adat saben, mbah Kayun bali maneh ngajari kanca-kancane nganggo ilmu bela diri, ancase kanggo njaga dhiri menawa walanda dumadakan teka. Ana kene mbah Kayun ngetokake keahliane bela diri marang wong-wong akeh. Kedadean iki ngatoni mbah Kayun lumrah dadi komandan perang. Gurune mbah Kayun ora bisa nglakoni apa-apa, sebab niate mbah Kayun sing gedhe kanggo nglawan walanda katon tulus.

Kelompok-kelompok walanda utawa penjajah katon jaga-jaga ana ing tlatah Pekalongan, ana sing nggawe posko neng alas, pinggir dalan, nganti terowongan-terowongan. Ancase kanggo ngintai wewengkon sing durung dijamah supaya bisa dadi wewenange lan dijarah kabeh sing ana neng kono. Ora gumun kekuatane walanda sing serba canggih bisa kanthi cepet niteni gerak-gerike rombongane mbah Kayun lan gurune. Saben dina ana swara wong gladhen bela dhiri, walanda pranyata delengi saka kadohan apa wae sing dilakoni mbah Kayun lan kanca-kanca. Saka pihak walanda nyiapake mata-mata kanggo ngintai rombongane mbah Kayun, carane yaiku ngongkon bocah umur limalas taunan kanggo mlebu rombongan, sing ngakune bocah ilang sing kelangan wong tuwane lan wis telung dina ora mangan. Bocah mau dikon ngluru informasi ngenani rombongan iku, apa wae sing dilakoni saben dinane, apa bae barang gawanane, lan pira hartane. Satekane mata-mata ana ing rombongan, mbah Kayun katon curiga, nanging mandeng praupane sing pancen melasaken, pungkasane bocah mau entuk melu mangan lan turu ana kono.

“Kowe sapa, nak? Kowe dudu kolomane walanda kan? aku lan sarombongan wong pribumi sing apik, sing ora bakal natoni kowe, dadi kowe jujura karo aku, aku saguh nulungi kabeh karibedanmu.”

Bocah mau mung meneng lan nangis sesenggukkan, terus mbah Kayun ngenehi mangan lan ombe lan ngenehi pagaweyan ngluru kayu ing alas saben dina. Rasa curiga mbah Kayun wis ora ana, merga bocah mau katon polos ora duwe tujuan apa-apa. Sawise seminggu mata-matai, bocah mau ilang lan teka reng panggonane walanda. Pihak walanda entuk informasi yen neng rombongan sing dimata-matai ana siji loro pejuang sing pinter bela dhirine, lan rombongan mau duweni wanita-wanita sing ayu rupane lan materi sing cukup akeh. Sabanjure walanda njupuk langkah nyedaki rombongan lan nggawa pasukane supaya njarah lan kaya adat biasane ngupadaya ngrampas apa kang ana neng kono. Supaya ditrima ana rombongan, walanda nggunakake cara sing licik banget yaiku nyolong kabeh pasokan panganan, banyu resik lan obat-obatane rombongane mbah Kayun lan gurune. Walanda banjur teka nawakake kabeh mau kanthi gratis, nanging sapa sing percaya omongane mungsuh, sang guru nglarang murid-muride padha nuruti kekarepane walanda.

“Aja ana sing gelem mangan lan ngombe apa nrima apa bae saka walanda. Wenehane walanda duwe pamrih tartamtu !“ Mengkono prentahe gurune mbah Kayun sing banjur dituruti dening kabeh muride.

Sedina rong dina rombongan padha ngusahake ngluru panganan, obat lan banyu resik nanging sansaya angel bae. Para murid lan pejuang wis padha lungkrah lesu kepingin mangan, mbah Kayun lan gurune sedhih atine ngenani bab iki. Ora suwe walanda teka maneh ana rombongan lan nawakake  panganan, obat lan ombenan sing turah-turah. Kepeksa sang Guru lumantar mbah Kayun nyetujoni tawarane walanda tanpa mikir apa kang bakal dadi akibate mengkone. Pungkasane pancen bener, walanda jaluk imbalan ganti rugi panganan, obat lan banyu sing wis dientekake rombongane mbah Kayun. Pihak mbak Kayun lan gurune pasrah ora bisa semaur apa-apa. Pihak walanda jaluk rombongane mbah Kayun lan gurune cepet-cepet lunga saka dhaerah kuwi lan masrahake kabeh harta lan wanita sing diduweni rombongan. Ngerti panjaluke walanda mau mbah Kayun ora bisa nahan dhiri banjur adu omongan karo komandane walanda. Mbah Kayun sing sejatine bisa bela dhiri nglawan para walanda sanajan kangelan. Saking getere walanda banjur ngetokake pelurune sing nyasar menyang salah sawijining muride sang guru. Kahanan dadi sembrawut kabeh, bocah cilik lan wong wadon padha mlayu karo tetangisan. Wasana sang guru setuju yen kudu lunga saka dhaerah mau, nanging aja nganti ana siji muride sing keseksa. Pihak walanda uga setuju, banjur ngusiri rombongan kanthi kasar lan ngobrak-abrik apa sing ana neng ngarepe, akibate para murid sarwa kecingkrangan lan lelara merga kedadean mau.

Sawise rombongan metu saka panggonan kuwi, kabeh padha mlaku golek papan sing bisa dinggo urip selanjute. Sasuwine mlaku mbah Kayun ngomandoni rombongan supaya leren lan nglanjutake mlakune ngesuk maneh. Wengine sang guru ngundang para murid lan pejuang sing dipercaya supaya mepet ngrembug bab sing wigati.

“Kita ora bakal slamet yen isih kaya mengkene kahanane. Aku duwe tugas kanggo mbah Kayun supaya cepet-cepet mbabad desa ing dhaerah kidul Pekalongan. Sawise rampung dibabad ajarana ilmu agama lan ilmu-ilmu liyane kaya tetanen marang warga sing bakal urip neng kono. Caramu mbabad kudu dilandasi rasa ikhlas lan jujur. Ora kena jaluk bantuan kekuatan gaib. Kepriye mbah Kayun?”

“Aku saguh nglakoni tugas iki guru.”

Wangsulane mbah Kayun dirasakake para kanca-kancane katon manteb. Wengi kuwi mbah Kayun tapa ana ing panggonan sepi, jaluk dijambarake pikirane lan dikuatake badane. Esuke mbah Kayun manteb lunga nglaksanakake tugase dipeloni pejuang siji kanggo kancan lan biyantu apa-apa. Lungane mbah Kayun ninggalake rombongan dibarengi rasa khawatir marang guru lan kanca-kancane. Nanging, mbah Kayun kudu gesit anggone nglakoni jejibahan mau supaya bisa cepet bali maneh kumpul karo guru lan kanca-kancane.

Mbah Kayun mlaku nglewati alas siji lan sijine. Ing tengah dalan mbah Kayun nemoni pejuang sing lagi sekarat, saka pangakune dheweke ditibakna walanda saka dhuwur banjur ngguling tiba mengisor. Sanajan mbah Kayun kudu cepet-cepet nggolek papan sing ditugasi gurune, mbah Kayun tetep ora tegel ninggalake pejuang mau dhewenan kanthi kahanan sing kaya mengkono merga mbah Kayun dhewe ngrasani dadi pejuang. Kancane mbah Kayun dikon ngancani pejuang sing sekarat, dene mbah Kayun ngluru obat-obatan sing bisa ngobati pejuang sing sekarat mau. Setengah hari anggone mbah Kayun ngluru godhong-godhongan lan woh-wohan, ana kasile. Pejuang sing sekarat mau banjur bisa melek sanajan kelaranen lan diturokake ana ngisor wit gedhe sing sandhinge wis dicepaki apel lan ombe kanggo dipangan yen wis waras. Durung sempet ngomong kesuwun, pejuang sekarat mau wis ora weruh prawakane mbah Kayun lan kancane.

Mbah Kayun mlaku sasuwene srengenge jemedhul nganti srengenge turu. Ora krasa kesel lan ngeluh apa-apa. Ing tengah-tengah alas, mbah Kayun dumadakan mandheg lan ngluru sumber swara sing nyedhaki dheweke. Pranyata mbah Kayun dibuntuti jaran sembrani, jaran sakti sing bisa mlaku luwih cepet saka jaran biasane. Mbah Kayun bungah bisa nemu jaran kaya iki, kabeh dianggep kabegjane dheweke saka Gusti. Jaran mau ora gelem lunga saka sacedhake mbah Kayun, kaya-kaya ibune, jaran mau krasa seneng bareng mbah Kayun. Sasuwene mbah Kayun nunggang jarane, ora krasa digawa mlayu, malah krasa alon lan silir-silir, nanging prnayata jebul wis tekan adoh nyedhaki panggonan sing dituju kaya wangsite gurune. Mbah Kayun gumun karo jarane mau, banjur gelem ngrumati jarane kaya kanca uripe dhewe.

Satekane mbah Kayun ing cedhak dhaerah sing dituju, dheweke weruh gerak-gerik walanda wis ana neng kana. Banjur kancane mbah Kayun sing meloni saka pertama mau dikon bali karo mbah Kayun merga mbah Kayun ora gelem nggawe kancane cilaka merga melu-melu ngurus tugas sing abot. Wekasane mbah Kayun saiki dhewe mung karo jaran sembranine mata-matai gerak-gerike walanda lan nyusun strategi kanggo  ngusir walanda. Esuke mbah Kayun mara ana komandane walanda, ngomong yen ngko bengi neng kene bakal ana kedadean nyeremi sing bisa gawe wong-wong padha mati.

“Tekaku mrene mung kepingin ngomong yen mau bengi aku entuk wangsit, panggonan iki bakal ilang musnah saka alam donya merga arep ana kedadean sing nyeremi. Aku ora meksa nanging mung iki sing bisa tak kandhakake.”

Walanda ora percaya, nanging mbah Kayun uga ora nggubris banjur lunga ninggalake papan mau. Wayah bengi mbah Kayun wis nyiapake jaran sembrani saktine supaya meden-medeni walanda neng kono. Jaran sembrani ditunggangi mbah Kayun lan mlayu banter banget, klebat-klebet sakiwa tengene papan sing dinggoni walanda. Begjane wengi kuwi angine banter dadi krasa hawa mistike. Walanda padha keweden, ngira yen ana makhluk reseksa jahat sing nunggu panggonan kuwi, banjur padha lunga kabeh wengi kuwi mau, ora ninggalake apa-apa. Mbah Kayun bungah dheweke kasil anggone ngusir walanda, bisa nguwasani papan sing ditugasi gurune lan ngesuk bisa miwiti mbabad desa kaya panjaluke gurune. Sawise kuwi mbah Kayun netep ana ing tlatah kuwi lan nyiapake badan lan pikiran kanggo mbabad desa ngesuk.

Pejuang sing ngancani mbah Kayun saka pertama metu saka rombongan wis tekan ana neng papane gurune, nanging dheweke duwe niat jahat yaiku ngabari kabar sing ora bener.

“Kowe kok wis bali mrene, apa mbah Kayun wis rampung anggone mbabad desa?”

“Mbah Kayun mbabad desa kanthi cara sing ora bener yaiku njaluk bantuan kewan lan wong sakti.”

Kabar sing digawa pejuang kancane mbah Kayun mau gawe kuciwaning sang guru, nanging sang guru ora arep jupuk langkah sing kesusu, ngenteni kahanan-kahanan liya sing bakal bisa mantepake keputusane.

Mbah Kayun eling tugase saka gurune yaiku kudu mbabad desa kanthi cepet. Naning yen carane kaya mengkene dibabadi nganggo arit saka pinggir sithik blaka sithik kapan rampunge. Durung neg wis dadi desa kudu nyebarake ilmu agama lan ilmu liyane karo wargane. Mbah Kayun katon putus asa nanging dheweke ora bakal nglanggar pantangane yaiku nganggo kekuatan gaib kanggo bantu mbabad. Sewengi mbah Kayun semedi ngluru cara cepet supaya bisa rampung anggone mbabad. Esuke asile semedi mbah Kayun duweni gagasan tlathahe dibabad kanthi cara dibakar dadi cepet dadi desa. Mbah Kayun nalika isih mbabad desa, merga wis tuwa mulakna menawa kesel mbabad, dheweke leren banjur dolanan yun-yunan. Yun-yunan digawe saka tali-tali jupuk neng alas sing ditaleni karo wit siji lan sijine. Ana sing weruh, yen bengi mbah Kayun kuwi sering dolanan geni lan obong-obongan ing saktengahing alas. Warga niteni yen wong sing mbabad desa iki yaiku mbah-mbah sing seneng dolanan ayun-ayunan, yaiku mbah Kayun.

              Sang guru neng panggonan sing beda krungu kabar yen mbah Kayun kasil bisa mbabad desa kanthi cara dibakar mulakna cepet. Iki mbuktikake yen pejuang sing meloni mbah Kayun kuwi menehi kabar sing ora bener. Saka awal guru ora percaya karo omongane muride sing meloni mbah Kayun mau. Banjur pejuang diundang lan disidang ana tengah-tengahing para murid, dheweke mung bisa meneng ngakoni kaluputane. Pungkasane pejuang kancane mbah Kayun mau dihukum kanthi cara kudu dikurung ana goa supaya semedi mbenerake awake kareben ora gawe rugi wong liyan.

              Mbah Kayun banjur menehi desa sing wis dibabad kanthi jeneng Kayunan. Alasan dijenengi Kayunan yaiku dijupukna saka nama mbah Kayun kuwi dhewe lan gaweane mbah Kayun sing seneng ayun-ayunan. Sawise desa katon padhang, mbak Kayun ngajarake ilmu-ilmu agama lan ilmu-ilmu kanggo sangu urip liyane. Mbak Kayun dadi salah sijining sesepuh desa ana kana, lan ing sisa umure mbah Kayun ngusahakake uripe migunani kanggo sesama. Mbah Kayun dicritakake ngentekake umure utawa mati ana ing Kayunan lan dimakamake ana kana uga. Ora mung mbah Kayun, para kanca cedhake uga dimakamake sapanggonan karo makame mbah Kayun.

              Sawise mbah Kayun ninggal donya, sing katon mung rupa makame. Saben bengi keprungu swara pating kumrincing lakuning jaran sembrani sing dipercaya prewujudane mbah Kayun sing isih keliling njaga desa. Ora siji loro sing ngaku pernah dirungoni swara sing padha sing unine kumrincing swara jaran mlaku.

              “Mbiyen nalika aku nembe pindah rene menyang desa Kayunan, melu bapak, aku kerep keprungu swara krincing-krincing lakuning jaran. Aku wedi wektu kuwi. Nanging banjur dicritani, saiki aku ngerti yen kuwi jaran apik sing lagi njaga desa. Nanging saiki aku wis ora pernah krungu maneh swara-swara kaya kuwi neng kene.” Ujarane bu Anah iki nandhakake yen swara jaran diyakini tau keprungu ing desa nanging wis ilang utawa wis ora keprungu maneh.

              Kanggo wong pendatang anyar utawa tamu sing nginep ing desa Kayunan swara iki katon medeni, nanging kanggo para warga asli desa Kayunan swara iki bisa kanggo tandha makmuring desa. Sebab, para warga desa yakin menawa mbah Kayun njaga desa, desane bakal ayem tentrem ora ana perkara sing nganeh-nganehi. Para warga sing sebagian gaweane tetanen ing sawah, anane swara jaran sembarani ing tengah-tengah wengi kuwi sing gawe tanduran-tanduran padha woh akeh lan sawah padha gampang panen, saengga ekonomine warga ya melu-melu apik. Nanging sansaya suwi, sansaya tambah taun, para warga desa, khususe para sesepuh uga ngagas yen mbah Kayun wis ora maneh njaga desa, wis ora ana neng desa Kayunan lan wis lunga saka desa Kayunan. Ilange mbah Kayun lan jaran sembranine dibarengi tetanduran lan sawah sing padha gagal panen. Para tani padha kesusahan merga perkara iki. Mbah Kayun diyakini isih nglalang buana pindah neng desa siji menyang desa sijine. Para warga ngarep-ngarepaken mbah Kayun bisaa bali njaga desa supaya desa Kayunan ayem tentrem lan tetanduran manglih padha subur maneh.

              Carane mbah Kayun mbabad desa kanthi dibakar mau dipercaya kaya-kaya dadi sebabe keneng apa warga desa Kayunan asli senenge panas-panasan bab donya. Saliyane kahanan mau, merga desa Kayunan dibabad kanthi cara dibakar, diyakini maning tanahe wong-wong neng ndesa Kayunan kuwi amba-amba, iki pancen bener. Kabukten saka sawah-sawahe warga Kayunan sing ditinggalane simbah-simbahe mbiyen nganti saiki sawahe ya akeh lan amba-amba. Seje karo desa tangga sing dibabad kanthi cara dipritili sithik-sithik saka pinggir, mula desa mau (Mangli) tanahe kagolong ciut-ciut.

Makame mbah Kayun nganti saiki ora ana sing wani nganggep dolanan, merga pernah ana warga cilaka, mripate tatu lan tiba (keceklik) sebabe wani ngepet lan penekan neng wit asem sing urip neng sekitare makame mbah Kayun. Ana maneh kedadean yaiku bocah-bocah cilik anake para warga sing seneng dolanan menyang sawah lan mlangsub mlebu metu makame mbah Kayun, mesthi wae bengine utawa dina ngesuke padha mriang, mriang neng kene disangkut pautake warga karo mistike mbah Kayun. Yen bali saka sawah bubar meret, ngarit utawa angon kewan ing sacedhaking makam mbah Kayun terus mulih awake gathel-gathel uga warga nggagas menawa asale saka mbah Kayun.

 “Kowe ora maca salam ndean pas mlebu makame, nek ora kowe ngomong sing ora kepenak dirungu utawa saru, utawa ngrusak lingkungan sekitar makam?”

Kaya mengkono gagasane para sesepuh yen weruh anake tiba mriang jalaran pernah lewat makame mbah Kayun. Panggonane makam mbah Kayun sing neng tengah-tengah sawah otomatis dadi dalan sing saben dina dilewati para warga khususe para tani. Kanggo para tani sing biasa lewat sliwar-sliwer makam wis ora nduwe rasa wedi. Beda karo bocah cilik utawa wanita sing isih ngandhut, lagi tekan kadohan weruh wit-witane makam sing ngrembuyung wae wis mrinding kabeh. Kanggo wong sing jarene sakti utawa duwe kaluwihan indra, neng ngisor wit godhong jaran neng njero makame mbah Kayun, bisa weruh kolam isi dhuwit. Iki nandhani mbah Kayun kuwi sugih banget.

Makame mbah Kayun dumunung ing sisih kulone desa ing tengah-tengah paparan sawah. Makam mbah Kayun mau uga dadi pembates antarane desa Kayunan lan desa tangga yaiku Sidomukti. Warga desa Kayunan saikine peryaca yen makame mbah Kayun kudu dikurmati minangka nenek moyang desa. Mula, warga desa Kayunan  rutin nganakake nyadran utawa sedekah bumi kanggo ungkapan rasa syukur marang Gusti lan rasa hormat marang mbah Kayun. Tradisi turun temurun sing dilakoni para warga tumprap makame mbah Kayun yaiku saben minggu kliwon wulan Sapar lan Ruwah nganakake nyadran minangka wujud syukur utawa sedekah bumi, ndongani muga-muga desane entuk kamulyan saka Gusti. Sedekah bumi sing biasa dilakoni masyarakat Kayunan iku kudu dilakoni pertama saka sedekah bumi-sedekah bumi desa sebelahe. Artine mbah Kayun minangka sing paling sepuh kudu diajeni,  mula dianakake sedekah bumi sing pertama. Yen Kayunan wis nganakake sedekah bumi mau banjur diterusake desa sebelahe sing isih sakkelurahan yaiku ana neng dina Jumat kliwon lan Rebo kliwon (Desa Gritan lan Mangli). Sedekah bumi iki hukume wajib kanggo warga desa Kayunan, durung ana saka mbiyen nganti saiki sing wani mlenceng saka aturan mau. Yen sedekah bumine ora sing pertama, warga Kayunan nyakini ana kedadean sing ngeri bakal nimpa desane. Dadi saka mbiyen warga desa Kayunan pancen ora tau ninggal sedekah bumi apa maneh ngerenake mbah Kayun.

Ana ing Minggu kliwon, para warga desa Kayunan esuk-esuk banget para bapak padha mara menyang makam saperlu reresik makam lan lingkungan sakitare. Dene ibu-ibu padha sibuk neng dapur nyawisake panganan sing arep digawa kanggo sedekah Bumi. Sakwise makam wis resik, bapak-bapak padha bali jupuk ambengane dhewe-dhewe banjur digawa reng makam kanggo dislameti. Bocak cilik-cilik padha rame-rame nonton lan ngenteni anduman jajanan. Panganan sing dimasak utawa digawa para kepala kulawarga akehe sega nganggo lawuh mie, endog, tempe, lan ayam. Wjude sega mau dideleh neng tampah, nanging uga ana sing ditum dadi pitu. Sakliyae sega ana sing gawa ketan srundeng cacahe pitu, jajan pasar, jajar kering, krupuk, utawa buah. Dadi ibarate apa wae sing penting panganan mau sumbere saka warga Kayunan dhewe lan ikhlas kanggo sedekah bumi. Sawise slametane rampung, para bapak padha mangan sega ambengan sing wis dicampur dadi siji. Bocah-bocah cilik padha jejer ngenteni anduman jajanan saka bapak sing mbagi banjur nek wis oleh sakplastik bali dhisik. Kanggo ibu-ibu sing ana neng omah uga kebagian yaiku sawise bapak-bapak padha mngan bareng panganan sing isih turah digawa bali. Filosofine saka sedekah bumi iki ora liya anane gotong royong para warga sing apik lan upaya nglestarikake tradisi turun temurun ngormati nenek moyang.

              Sakdurunge warga mlebu wilayah makam, ana tradisi maca salam ing batin, tujuane kanggo ngajeni sing duwe panggonan yaiku mbah Kayun. Sanadyan ngucapane dibatin, nanging warga nyakini yen ora maca salam, mbah Kayun krasa keganggu. Mbah Kayun sing diyakini wong pinter utawa wali marang warga desa Kayunan lan warga njaba desa Kayunan, ndadekake wong-wong mau padha teka neng makam. Wong-wong asing sing padha teka ana sing tujuane yaroh, ana sing semedi merga duwe hajat dhewe sing ngarep hajate mau bisa keturutan, lan teka kanthi tujuan liyane.