CERITA RAKYAT DUKUH MASIN, KUDUS

Raden Rinangku lan Dewi Nawangsih

            Ing kutha Kudus jaman mbiyen ana kyai kang misuwur asmane Raden Umar Said kang biasa dipunasmani Sunan Kudus. Sunan Kudus kuwi misuwur banget ing kutha Kudus amarga salah sawijining wali Allah SWT kang nyebarake agama Islam ing kutha Kudus. Sunan Kudus duweni padhepokan kang gedhe lan ugi misuwur ing lereng gunung Muria.

Raden Bagus Rinangku Aji, kuwi putra saka Ki Ageng Pandan Arang, Adipati Semarang. Raden Rinangku nduweni watak alus, gagah, sedherhana, lan pinter. Keluargane Raden Rinangku iku kerep foya-foya banjur salah sawijining anggota keluargane Raden Rinangku sing ora gelem foya-foya lunga saka omah kanggo golek ilmu ing kutha liya. Amarga kahanan keluargane sing kerep foya-foya, kuwi ora cocok karo dheweke sing bocahe nrima lan gelem rekasa. Rinangku banjur lunga saka omah amarga krungu yen ning Kudus, cethane ing Lereng Gunung Muria, ana sawijining pondhok pesantren sing dinduweni dening Kanjeng Sunan Muria. Rinengku wis nduwe kekarep kepengin nyantri, jalaran Kanjeng Sunan Muria menika salah satunggaling Sunan ing Kutha Kudus kang misuwur nganti njaban rangkah. Piwulang kang diajarake arupa piwulang suci agama wonten urip tumuju keslametan donya. Esuke, Rinangku banjur mangkat ana Kudus kanthi tujuan nyantri ana kana.

Pirang-pirang dina ana dalan, amarga dalan saka Semarang nganti Kudus adoh, uga dalan kang dilewati ijeh arupi sawah-sawah lan alas uga dilakoni Raden Rinangku karo mlaku mula tekanne Rinangku ning kutha Kudus ora sedhela, bareng tekan Kudus Rinengku langsung tumuju ana Pondhok Pesantrene Sunan Muria. Miturut ngendikane warga desa Masin, Rinengku teka ing papan kuwi wengi, wanci purnama, nalika Kanjeng Sunan Muria lenggah ing langgar lan ngajarake ilmune marang siswane kabeh. Katon lungguh sacedhake Kanjeng Sunan Muria ana santri kang diarani Cebolek (cebol elek) kang asal saka Kajen, Kabupaten Pati, kuwi santri kang dikasihi dening Kanjeng Sunan amarga pinter. Saliyane ana kang arane Ki Guna Tentika, Jaka Sunggana, Jaka Taruna lan siswa-siswa liyane. Banjur kanjeng Sunan ndangu.

“Sapa kowe cah Bagus? Lan saka ngendi Asalmu?”

“Kula Rinengku kanjeng Sunan, putranipun Ki Ageng Pandan Arang. Kula saking Tembayat, Semarang”, jawabe Rinengku.

“Tujuanmu rene ora liya mesthi kanggo ngangsu kawruh.”

“Kasinggihan Kanjeng Sunan.”

“Saiki ngasoa dhisik ana pondhok, kowe mesthi kesel.”

Nalika mlaku tumuju pondhok, Rinengku weruh ana wong wadon ngintik dheweke saka jendela daleme kanjeng sunan. Ora salah maneh kuwi Lare putri Kanjeng Sunan Muria yaiku Raden Ayu Nawangsih. Ananging Rinengku durung ngerti sapa bocah wadon kuwi. Banjur Jendhelane age-age ditutup. Rinengku wes kedarung kepincut karo wong wadon mau sing ora ngerti sapa. Rinengku mengo memburi Jebul Kanjeng Sunan ngematke saka Langgar.

Ing kawasan pesantren kuwi ora oleh ketemu lanang lan wadon, amarga ora muhrime. Lan ning pesantren kuwi ajaran agama Islame kenthel banget mula ora oleh ketemu lanang lan wadon.

 Rinengku ngerti yen iki kawasan pesantren, mula ora sepanthese yen wong wadon karo wong lanang bengi-bengi ngene arep omongan. Banjur mbatin.

“(ah, sesuk paling ya ketemu maneh)”

Jebul kedadeyan tenan sing dibatin dening Rinengku. Bocah wadon kuwi esuk-esuk bar subuh wes metu omah lan njupuk beras ana ing panggon nyimpen beras cedhak pondhok. Rinengku mbatin yen iki bakal dadi wayahe dheweke tepangan karo bocah wadon kuwi.

“emmm…mbak, nuwun sewu. Sampeyan menika rak..?”

“Iya. Aku sing mau bengi ngintik kowe saka Jendela.”

“Asmanipun sinten nggih?”

“Jenengku Nawangsih. Nanging aja takon sapa aku. Kowe bakal kaget.”

“menapa inggih? Kula sampun siap kaget kok”

“Aku iki Larene Kanjeng Sunan Muria. Gurumu.”

“(Lhahdalah, mulane kok ayu tenan)”, Rinengku mbatin.

            Dumadakan sak mburine ana kanjeng Sunan Muria karo Cebolek. Banjur panjenengane ngendika.

            “He, Rinengku. Esuk-esuk ning Pesantren kok wis gawe aku anyel awakmu? Apa kowe ora ngerti aturan ing pesantren iki?”

            “Ngapuntenipun kula kanjeng Sunan.”

Banjur Sunan Muria nuturi aturan-aturan ing pesantren lan ngandani Rinengku babagan larangan kanggo nyedhaki anakke.

            “Anakku wis dak jodhokake karo Cebolek. Mula aja pisan-pisan awakmu wani nyedhaki Nawangsih. Iki patentahku. Kowe ora kena mbantah.”

            Rinengku banjur jaluk ngapura lan meneng, jalaran dheweke kuwi murid anyar. Kudu bekti marang gurune.

            Ananging saya mlaku dina, saklorone malah saya cedhak, Rinengku wes wani nglanggar larangane Kanjeng Sunan. Katresnan kalorone nganti bisa nepisake aturan saka Sunan Muria. Saklorone kerep nyolong-nyolong wektu sak Kanjeng Sunan ben isa ketemu.

Meneng-meneng Cabolek sing ngerti babagan Rinangku lan Nawangsih sing nyolong-nyolong ketemu saka kanca-kancane sing uga Santri nduweni niyat ala. Dheweke ngasut Kanjeng Sunan supaya Rinengku diwenehi tugas kanggo ngresiki grombolan prampok kang ana sekitar Lereng Gunung. Prampok kuwi misuwur sekti lan ora ndue rasa. Gampang banget mateni wong. Mula Cebolek kepingin ngerti Rinengku dipateni, jalaran dheweke kuwi santri anyar lan ilmune paling ya ora akeh-akeh banget. Kanjeng Sunan ora ngerti yen kuwi niyat ala saka Cebolek. Ngertine Rinengku kuwi bakal diwenehi tugas sing rada abot kanggo mbuktekake kapatuhane tumrap gurune.

Prampok kuwi ndungu bakal ana bocah saka desa Masin kang bakal nglawan prampok kang misuwur sekti kuwi. Banjur, salah sijine prampok lunga goleki sapa bocah kuwi. Ning tengah dalan, prampok mau ketemu Cebolek, dasare Cebolek ora seneng karo Rinangku banjur ngomong ning prampok kuwi yen bocah sing bakal nglawan prampok kuwi kesaktianne ora patiya.

Ananging Cebolek ora ngira, bocah sing diitung santri anyar kuwi jebul sekti banget. Apa sing dikarepake Cebolek malah suwalike. Ora Rinangku sing mati ananging lumawan prampok-prampok mau, anangiing justru para prampoke sing mati, apike maneh ana salah siji prampok sing iseh urip malah melu mlebu dadi santri ing paguron Kanjeng Sunan kang aran Kiai Mashudi. Nawangsih sing ngerti yen Rinengku kuwi sekti lan bisa ngrampungke tugase,  saya tresna marang Rinangku. Ananging Cebolek? Cebolek ora seneng ngeti kahanan iki.

Banjur ing sawijiining dina, Cebolek gawe fitnah karo kabeh wong pesantren, ora luput Sunan Muria uga ngerti. Fitnahe yaiku Rinangku tau ndelik-ndelik mlebu kamare Nawangsih ana wayah Bengi. Carane tapi ora cerita langsung, ananging fitnah iku ditujokakae marang santri-santri liyane supaya Kanjeng Sunan ngerti yen kuwi pancen akeh seksine lan Kanjeng Sunan ora seneng marang Rinangku. Ananging seksi wae ora cukup. Sunan Muria njaluk bukti. Mbok menawa kuwi gur apus-apusane salah siji santrine sing seneng ngomongke wong. Bukti tapi ora ana, Rinengku pendak bengi ngaji Al-Qur’an ana langgar. Mesthi kuwi. Pendak bengi. Kanjeng Sunan Muria banjur ngebari Fitnah kuwi kanthi ngomong.

“Aku ora ngandel yen Rinengku nek bengi kuwi nglakoni tumindak ala kaya mangkono. Soale aku wis ngerti dhewe yen Rinangku kuwi mung ngaji Qur’an nek bengi.”

Akhire Rinangku sepisan meneh diwenenhi tugas dening Kanjeng Sunan kanggo njaga manuk sing mangan ing sawah. Ana bab iki, Sunan Muria duwe kekarepan supaya ora ana meneh rumor-rumor, utawa fitnah, kaya wingi-wingi. Sak liyane kuwi, Sunan Muria ya kepengin ndeleng tenanan apa Rinengku kuwi pancen bocah apik-apik apa ora.

“Rinengku, saiki kowe tak dhawuhi kanggo njaga manuk sing mangan pari ana sawah. Lakonana kuwi saben dina, nganti pariku siap dipanen”, akone kanjeng Sunan.

“Inggih, Kanjeng Sunan”, wangsulane.

Sak wise tekan sawah, Rinengku banjur mung tura-turu ana gubuk. Malah nganti turu bablas ana gubuk kuwi. Pari sing kurang sedhela maneh wis bisa panen kuwi dijarke dipangan dening manuk emprit sing cacahe atusan. Tangi-tangi, dheweke ngerti Nawangsih teka marani dheweke.

“Raden Mas, parine kok malah dijarke wae? Kuwi parine entek!”

“Lhah? Kenapa yen entek?”

“Ya ora isa dipanen ta Kang Mas.”

“Lha aku lak didhawuhi Kanjeng Sunan kanggo njaga manuk sing padha mangan pari ta? Manuke wis tak jaga”

“Aduh……”

“Tenang wae ta. Kowe ana apa mara ana kene Dhiajeng?”

“Aku kepengin Kangmas ngrampungi tugas iki kanthi sampurna. Mula aku ndelik-ndelik teka mrene kanggo ngewangi sampeyan.”

“Ora, perlu kaya ngono Dhiajeng. Kowe malah memalakke awakmu dhewe.”

Saka kadohan, Cebolek ngerti yen wong loro ana sawah lagi padha mesra-mesra. Cebolek banjur lunga saka papan kana banjur mara ing ngarepane Kanjeng Sunan kanggo ngandani babagan iki. Ora suwe Sunan Muria mara sawah karo Cebolek lan santri-santri liyane. Bener. Ning kana sing diweruhi, Rinengku karo Nawangsih. Sunan Muria during katon ngamuk. Penjenengane ngamuk nalika ndeleng parine entek dipangan dening manuk.

“Heh, Nak Mas Rinengku. Kowe dak percaya kok malah celelekan? Pariku entek. Delengen.”

“nuwun sewu, Kanjeng Sunan. Kula angsal dhawuh saking penjenengan menapa ta?”

“Kowe ta kon njaga sawahku supaya parine ora dipangani manuk.”

“ingkang kula mirengaken, panjenengan ndhawuhi kula supados njagi manuk sing nembe mangan pari wonten sawah.”

“Apa aku ngomong mangkono?”

“Nuwun Sewu kanjeng Sunan. Ananging menika leres ingkang dipunaturaken Dhimas Rinengku”, ujare salah siji santrine.

Ana salah paham saka kalorone. Kanjeng Sunan salah menehi dhawuh. Ana kono, kanggo tangggung jawab, Rinengku nganggo ilmune sing dikuwasani turun temurun lan mablaekake sawah sing entek mau. Malah, nganti siap dipanen. Kanjeng sunan banjur sadar yen Rinengku ki bocah apik lan cerdas. Kanjeng Sunan kepengin nguji siji meneh, kekendelane. Banjur kanjeng Sunan ngendika.

“Aku maklum yen aku sing salah menehi dhawuh. Ananging tumindakmu sing ndelik-ndelik yang-yangan karo anakku ing sawah. Ora bisa tak wenehi ngapura.”

“Lho?”

Sunan Muria banjur ngetokake panah lan dipenthang ing ngarepane Rinengku. Iki mung kanggo nguji kasektene. Rinengku bingung, ora kuasa yen mungsuh karo gurune dhewe. Sunan Muria isih menthang panahe, nanging banjur disampluk karo Cebolek lan panahe ucul. Kena Rinengku sing ning ngarepan. Rinengku banjur asor lan sekarat. Cebolek sing ngeti kuwi, age-age banjur njupuk siji meneh panah saka mburine Sunan Muria, Arep dipateni sisan Raden Rinengku. Nanging didhang karo Nawangsih. Nawangsih kena ditujep panahe Cebolek.

Saklorone Sekarat. Sunan Muria ora kuwat, ngeti kasunyatan anakke ketujep. Cebolek sing wedi banjur mlayu lan dioyak karo santri, 3 cacahe. Santri liyane arep padha nulungi Rinengku lan Nawangsih, ananging wis telat. Kalorone mati ana ing papan kono. Mati amarga rasa tresnane.

Sunan Muria banjur ngendika yen wong loro kudu digawekake makam ana papan kono. Yaiku dhukuh Masin. Lan ngendika yen bakale, ing papan kene mbesuk ana jaman ngarep, bakal dadi tanah kang subur. Tanduran apa wae bakal bebas sak ama, lan bakal dadi gedhe-gedhe tandurane.